7. سیّدمحمود هاشمی‌شاهرودی(ره):
* اوّل ماه به چند چيز ثابت مى شود: اوّل- آنكه خود انسان ماه را ببيند. .» [
رساله، ص 366، م 1739]
* س: آیا رؤیت با چشم مسلح(دوربین و تلسکوپ) در حالی که همان هلال با چشم غیر مسلح رؤیت نمی‌شود، اول ماه را ثابت شرعاً میکند؟
ج: رؤیت هلال، تنها با چشم غیر مسلح و یا دوربین‌های متعارف ثابت میشود.» [
استفتائات روزه در سایت فارسی]
* س: هل تكفي رؤية الهلال بمثل الاجهزة الفلكية و الراصدات العلمية أم يشترط الرؤية بالعين مجردة؟
ج: اذا كان المقصود الاستفادة من المنظار في رؤية الهلال، فالظاهر هو كفايته ولكن لايكفي ما يسمى بالتلسكوب.» [
استفتائات روزه در سایت عربی]
* تكفي الرؤية بالنواظير المتعارفة و لا يثبت بالتلسكوب.» [
استفتائات روزه در سایت عربی]
8. حائری(سیّدکاظم):
* لا يبعد كفاية إمكانيّة الرؤية بالعين المسلّحة.» [
الفتاوى الواضحة، ص 710]
* لا بدّ من إمكان رؤيته ولو بالعين المسلّحة بغضّ النظر عن مانع كالغيم.» [
الفتاوی المنتخبة، ص 195، م 1]
9. حکیم(سیّدمحمّدسعید):
* هلال ماه به چند طريق ثابت میشود: 1) شخصاً ماه را ببيند. .» [
رساله، ص 262، م 1364]
* س: المفهوم من الرسائل العملية للعلماء(رضوان الله عليهم) أنه لا يجوز الاعتماد على أجهزة الرصد الفلكي في ثبوت هلال شهر رمضان، فهل ينطبق هذا الأمر على بقية شهور السنة القمرية لا سيما شهر ذي الحجة؟
ج: نعم ينطبق ذلك على جميع الشهور، فلا يصح الاعتماد فيها على ما لا يوجب العلم بظهور الهلال إلا البينة.» [
استفتائات روزه در سایت عربی]
10. ای(سیّدعلی):
* راههای ثابت شدن اول ماه: ۱. رؤیت شخص مکلف. .» [
رسالۀ آموزشی، ج 1، درس 65]
* رؤیت با وسیله، فرقی با رؤیت به طریق عادی ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤیت محفوظ باشد، پس رؤیت با چشم و با عینک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. بلی رؤیت تصویر هلال از طریق انعکاس به رایانه که در آن صدق عنوان رؤیت معلوم نیست محل اشکال است.» [
رسالۀ آموزشی، ج 1، درس 65]
11. سیستانی(سیّدعلی):
* اوّلِ هر ماه قمری به چهار چیز ثابت میشود: اوّل:آنكه خود انسان ماه را ببیند و دیدن، باید با چشم معمولی یعنی چشم غیر مسلّح باشد؛ بنابراین چنانچه هلال ماه با چشم معمولی قابل مشاهده نباشد، دیده‌شدن آن با تلسكوپ كافی نیست.
بدیهی است استفاده از دوربین یا تلسکوپ یا وسایل و ابزار بزرگ‌نمایی مانند آن، برای پیدا نمودن و رصدِ موقعیّت مکانی هلال ماه در آسمان، اشکال ندارد؛ ولی باید دیدن ماه به گونه‌‌ای باشد که اگر دوربین یا تلسکوپ کنار رود، باز هم هلال ماه قابل مشاهده با چشم معمولی باشد.
[پاورقی 29: از زمان قدیم، هلال نزد عرب، میقاتی بوده که با آن ماه قمری را آغاز می‌‌کردند و در امور مختلف زندگی خود به آن اعتماد می‌‌کردند. اسلام نیز همین امر را تأیید نمود؛ قرآن کریم در سوره مبارکه بقره در این‌باره می‌‌فرماید: یسألونك عن الأهلّة قل هي مواقیت للناس و الحجّ»؛ درباره هلال‌های ماه از تو سؤال می‌كنند؛ بگو: آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعی) برای (نظام زندگی) مردم و (تعیین وقت) حجّ است.
در حقیقت، ماه یک تقویم طبیعی برای افراد بشر محسوب میشود كه مردم أعمّ از باسواد و بی‌‌سواد و در هر نقطه‌ای از جهان باشند، می‌‌توانند از این تقویم طبیعی استفاده كنند و بدیهی است نظام زندگی اجتماعی بشر بدون تقویم -یعنی یک وسیله دقیق و عمومی برای تعیین تاریخ- امكانپذیر نیست؛ به همین دلیل، خداوند بزرگ برای نظام زندگی، این تقویم جهانی را در اختیار همگان قرار داده است.
اصولاً یكی از امتیازات قوانین اسلام، این است كه دستورات آن بر طبق مقیاس‌های طبیعی قرار داده شده‌است؛ زیرا مقیاس‌های طبیعی وسیلهای است كه در اختیار همگان قرار دارد و گذشت زمان اثری بر آن نمیگذارد. امّا به عكس، مقیاس‌های غیر طبیعی در اختیار همه نیست؛ به همین دلیل میبینیم اسلام، مقیاس را گاهی وجب، گاهی گام و گاهی بند انگشتان و گاهی طول قامت و در مورد تعیین وقت، غروب آفتاب و طلوع فجر و گذشتن خورشید از نصف النهار و دیدن ماه قرار داده‌است.
بدیهی است آنچه که صلاحیت میقات‌بودن برای مردم را آن هم به صورت عامّ دارد(آن‌چنان‌که در آیه شریفه آمده‌است)، هلال ماهی است که قابل رؤیت با چشم معمولی و غیر مسلّح باشد؛ امّا هلال ماهی که تنها با دوربین و تلسکوپ، دیدن آن امکان‌پذیر است و بعد از کنارزدن آن ابزار، دیگر قابل دیدن با چشم معمولی نباشد، صلاحیت ندارد که میقات برای عموم مردم در زمان‌های مختلف قرار داده شده‌باشد.
همچنان‌که اگر میزان شرعی، دیدن با تلسکوپ باشد، روزۀ پیامبر خدا(صلّى الله عليه و آله) و ائمّۀ معصومین(علیهم السلام) و عید فطر آنان و حجّ و سایر اعمالی که در روزهای خاصّ از سال در شرع قرار داده شده، در برخی از حالات، در ایّام واقعی آن واقع نشده باشد و روشن است که آن بزرگواران در مورد آغاز ماه قمری، بر دیدن معمولی اعتماد می‌‌کرده‌اند و روایات و نصوص صادره از معصومین(علیهم السلام) انصراف از دیدن با ابزارهای بزرگ‌نمایی مثل دوربین یا تلسکوپ دارد.
همچنان‌که اگر ذرّه بسیار کوچکی از خون بر روی شیئی باشد که آن ذرّه، با چشم معمولی قابل مشاهده نبوده و فقط در زیر میکروسکوپ‌های بسیار قوی قابل مشاهده باشد را نمی‌‌توان معیار برای نجاست اشیاء قرار داد و حکم نمود که آن شیء نجس است؛ یا در مبحث حدّ ترخّص -که در شرط نهم از شرایط شکسته‌شدن نماز مسافر توضیح آن گذشت- معیار، دیدن با چشم عادی بود و هرگز نمی‌‌توان دیدن با دوربین یا تلسکوپ را میزان در تعیین حدّ ترخص شهر قرار داد.
خوانندگان محترم برای آشنایی با مبانی فقهی معظّم‌له در مبحث رؤیت هلال، می‌‌توانند به کتاب أسئلة حول رؤیة الهلال مع أجوبتها، وفق ما أفاده سماحة السیّد السيستاني) مراجعه نمایند.]
و اگر مانعی مثل ابر يا غبار زياد در آسمان است، چنانچه طوری باشد كه اگر آن مانع (عارضی) در آسمان وجود نداشت، يقيناً ماه با چشم معمولی قابل ديدن بود، اوّل ماه ثابت میشود. .» [
مسئلۀ ۲۱۲۸ رسالۀ جامع]
12. شبیری‌زنجانی(سیّدموسی):
* راههای پنجگانۀ اثبات اول ماه: اوّل ماه به پنج چیز ثابت میشود: اوّل: خود انسان ماه را ببیند یا از جهتى براى انسان یقین حاصل شود.» [
رسالۀ توضیح‌المسائل، ص 348، م 1739]
* از هر راهی که قابل رؤیت بودن هلال با چشم غیر مسلّح، ثابت شود، کفایت میکند.» [
احکام و استفتائات روزه، ص 113، س 422]
* رؤیت هلال با چشم مسلّح کفایت نمی‌کند؛ بلکه باید بتوان هلال را با چشم غیر مسلّح دید.» [
احکام و استفتائات روزه، ص 114، س 424]
13. صافی‌گلپایگانی(لطف‌الله):
* اول ماه به پنج چیز ثابت می شود: اول آن که خود انسان ماه را ببیند. .» [
مسئلۀ 1739 رساله]
* كفایت رؤیت با چشم مسلّح، مورد اشكال است.» [
استفتاء در احکام روزه]
14. فیّاض(محمّداسحاق):
* اول ماه از پنج راه ثابت میشود: اول: آنکه خود انسان ماه را با چشم غیر مسلح ببیند یا به تواتر ثابت شود. .» [
رساله، ص 259]
* از نظر شرعی، ماه باید با چشم غیر مسلّح دیده شود، یعنی در صورتی که رؤیت آن تنها به‌وسیله تلسکوپ، دوربین و امثال آن مقدور باشد، اوّلِ ماه ثابت نمی‌گردد.» [
رسالۀ نموداری احکام، ص 46]
* س: آیا رؤیت هلال با چشمان مسلح برای اثبات اول ماه رمضان یا شوال کفایت میکند؟
ج: کفایت نمی‌کند.» [
استفتاء در رؤیت هلال]
15. مدرّسی(سیّدمحمّدتقی):
* س: ما هو المناط في دخول الشهر الجديد عندكم؟ هل برؤية الهلال بالعين المجردة؟ أم عند إمكان رؤيته؟
ج: رؤية الهلال بالعين المجرّدة.» [
استفتائات روزه در سایت عربی]
* س: هل يجزي استخدام العدسات المكبرة (العين المسلحة) لإثبات الشهور العربية؟
ج: المعتمد في إثبات الشهور القمرية هو الرؤية بالعين المجرّدة.» [
استفتائات روزه در سایت عربی]
16. مکارم‌شیرازی(ناصر):
* اوّل ماه از پنج طریق ثابت مى شود: 1ـ دیدن ماه با چشم، امّا دیدن با دوربین و وسایل دیگرى از این قبیل کافى نیست.» [
مسئلۀ 1456 رساله]
17. نجفی(بشیرحسین):
* یثبت الهلال بالعلم الحاصل من الرؤیة أو التواتر.» [
منهاج الصالحین، ص 405]
* يَجب أن يُرى الهلال بالعين المُجرّدة، و إن توقف ذلك على تحديد مكانه بالآلة كالناظور؛ و بدون ذلك لا تترتب الآثار الشرعية.» [
استفتاء در احکام هلال]
* یجب أن یُری الهلال بالعین المجردة و إن توقف ذلك علی تحدید مکانه بالآلة کالناظور، و لا بأس في تحدید موقع الهلال بالآلة ثم النظر إلیه بالعین المجردة، و بدون ذلك لا تترتب الآثار الشرعیة.» [
أعمال و أحکام شهر رمضان المبارك، ص 246]
18. وحیدخراسانی(حسین):
* اوّل ماه به چند چيز ثابت مى شود: (اوّل) آن كه خود انسان ماه را ببيند. .» [
مسئلۀ ۱۷۳۸ رساله]
ب) اشتراط اتّحاد افق یا عدم آن» و اخبار رسانه‌ها»
1. امام خمینی(ره):
* اگر در شهری اول ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر فایده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزدیک باشند، یا انسان بداند که افق آنها یکی است.» [
مسئلۀ 1735 رساله]
* اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود مگر دو شهری که از یکی به دیگری تلگراف کرده اند، نزدیک یا هم افق باشند و انسان بداند تلگراف از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.» [
مسئلۀ 1736 رساله]
2. خویی(ره):
* اگر در شهرى اول ماه ثابت شود، در شهرهاى ديگر چه دور باشند چه نزديك چه در افق متحد باشند يا نه نيز ثابت مى شود درصورتى كه در شب مشترك باشند ولو اول شب يكى آخر شب ديگرى باشد.» [
مسئلۀ 1744 رساله]
* اول ماه به تلگراف ثابت نمى شود، مگر انسان بداند كه تلگراف از روى شهادت دو مرد عادل يا از راه ديگرى بوده كه شرعاً معتبر است.» [
مسئلۀ 1745 رساله]
3. گلپایگانی(ره):
* اگر در شهرى اول ماه ثابت شود، براى مردم شهر ديگر فايده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزديك باشند، يا انسان بداند كه افق آنها يكى است يا در شهرى كه ديده شده آفتاب زودتر از شهر خودش غروب كند.» [
مسئلۀ 1744 رساله]
* اول ماه به (تلگرام) ثابت نمی‌شود، مگر دو شهرى كه از يكى به ديگرى (تلگرام) كرده‌اند، نزديك يا هم افق باشند و انسان بداند كه (تلگرام) از روى حكم حاكم شرع يا شهادت دو مرد عادل بوده است.» [
مسئلۀ 1745 رساله]
4. سیّدمحمّد صدر(ره):
* إذا رؤي الهلال في بلد أو منطقة من الأرض کفی في الثبوت في غیره مع اشتراکهما في الأفق عرفاً، بل و کذلك مع اشتراکهما في خطّ الطول. و بخلافه: فإنّ ثبوت الهلال في أيّ منطقة کاف للثبوت فیما ی علی غربها من المناطق و لا یکفي لما ی علی شرقها إلّا بعد مضيّ برهة معتدّ بها کعشرین ساعة أو نحوها من امن.» [
منهج الصالحین، ج 2، ص 31، م 95]
5. محمّد فاضل‌لنکرانی(ره):
* رؤيت هلال در هر محلى واقع شود براى محل هاى ديگر اعتبار دارد در صورتى كه آن محل با محل هاى ديگر در شب اگرچه در مقدار كمى باشد اشتراك داشته باشند.» [
فتوای جدید در 24 ماه مبارک رمضان 1425 ق]
* اگر اول ماه در شهرى ثابت شود براى همه شهرهايى كه با آن شهر در قسمتى از شب شريك هستند، كفايت مى كند.» [
مسئلۀ 1785 رساله]
* اول ماه با تلفن، تلگراف راديو و وسايل اطلاع رسانى جديد در صورتى ثابت مى شود كه: 1. در شهر مبدأ كه اول ماه در آن ثابت شده به يكى از راه هايى كه در مسأله 1780 ذكر شده ثابت شده باشد. 2. انسان از خبر مذكور اطمينان به صحت آن پيدا كند. 3. شهرى كه در آن اول ماه ثابت شده با شهر مذكور در مقدارى از شب شريك باشند.» [
مسئلۀ 1786 رساله]
6. محمّدتقی بهجت(ره):
* اگر در شهرى ماه ديده شد در صورتى براى ساكنين شهر ديگر مفيد است كه يقين يا اطمينان بكنند اگر در آسمان يا زمين مانعى نبود در آنجا هم ماه ديده مى شد، چه در شرق باشد يا در غرب، ولى اگر به اين مطلب يقين نداشته باشند نمى توانند به ديدن ماه در شهر ديگر اكتفا كنند.» [
مسئلۀ 1372 رساله]
* اول ماه به تلگراف ثابت نمى شود، مگر اين كه انسان بداند تلگراف از راهى بوده كه شرعاً معتبر است، مثلاً دو نفر شاهد عادل شهادت داده اند يا آنكه سبب اطمينان شود، اگر چه با ضميمه نشانه ها و امارات ديگر باشد.» [
مسئلۀ 1373 رساله]
* اشتراک افق: و اما مقدار حجيّت شهادت به حسب اماكن بعيده، پس اظهر حجيت آن است بر جميع كسانى كه قاطع باشند كه اگر مثلاً اولِ شبِ جمعه، در مكانى ديده شود، اول مكان بعيد، ديده شده يا میشود در صورت عدم مانع سماوى يا ارضى (بدون فرق بين شرقى و غربى)؛ و اگر مقطوع نباشد اين مطلب و به حكم مقطوع نباشد، هر بلدى محكوم به حكم خود است به حسب رؤيت و عدم آن.» [
جامع المسائل]
7. سیّدمحمود هاشمی‌شاهرودی(ره):
* اگر در شهرى اول ماه ثابت شود، در شهرهاى ديگر، چه دور باشند، چه نزديك، چه در افق متحد باشند يا نه نيز ثابت مىشود در صورتى كه در شب مشترك باشند ولو اینکه اول شب يكى آخر شب ديگرى باشد.» [
رساله، ص 367، م 1744]
* اول ماه به تلگراف ثابت نمى‌شود، مگر انسان مطمئن شود كه تلگراف از روى شهادت دو مرد عادل يا از راه ديگرى بوده كه شرعاً معتبر است.» [
رساله، ص 367، م 1745]
* س: به نظر جناب عالى آيا در تعيين ماه قمرى، وحدت افق براى ثبوت هلال ماه شرط است يا نه؟
ج: وحدت افق در ثبوت هلال شرط نيست و اشتراک در شب با امكان رؤيت کافی است.» [
استفتائات روزه در سایت فارسی]
* س: ما هو المراد من الليل عند القول بكفاية رؤية الهلال في بلد ما للثبوت في غيره من المناطق المشتركة في الليل، هل المراد هو الليل الشرعي أم لا؟
ج: المراد هو الليل الشرعي.» [
استفتائات روزه در سایت عربی]
* س: آیا کفایت رویت هلال در مناطقی که اشتراک در شب دارند، منظور شب شرعی است یا نه؟ تعریف شب شرعی چیست و این اشتراک در شب برای ثبوت هلال به چه مقدار از لحاظ ساعت می باشد؟
ج: منظور از شب نسبت به هلال، غروب آفتاب تا طلوع آن است.» [
استفتائات روزه در سایت فارسی]
8. حائری(سیّدکاظم):
* متى ما رُئي الهلال في بلد ثبت أوّل الشهر في ذاك البلد و في كلّ بلد آخر يشترك مع هذا البلد في الليل ولو يسيراً، أمّا البلد الذي لا يصل إليه الليل إلى أن ينتهي ليل البلد الأوّل فيتأخّر أوّل الشهر عندهم لا محالة.» [
الفتاوى الواضحة، ص 716]
* س: هل رؤية الهلال في البلاد البعيدة تكفي عن سائر البلاد؟
ج: نعم يكفي ذلك مع الاشتراك في شيء من الليل.» [
الفتاوی المنتخبة، ص 195، م 3]
9. حکیم(سیّدمحمّدسعید):
* اگر در شهري ماه ديده شود، نسبت به همۀ شهرهايي كه در طرف غرب آن شهر قرار دارند حلول ماه ثابت مي شود، امّا نسبت به شهرهايي كه در شرق آن شهر قرار دارند، فقط براي شهرهايي حجّت است كه جزء سه قارّۀ آسيا -و بالتبع استراليا- آفريقا و اروپا باشند، ولي نسبت به قاره‌هاي آمريكا و اقيانوسيّه حجّت نمي‌باشند. اگر در قاره‌هاي آمريكا و اقيانوسيه ماه ديده شود، نسبت به تمامي مناطق آن دو قارّه حجّت مي‌باشد، ولي نسبت به سه قارّۀ ديگر حجّت نمي‌باشد.» [
رساله، ص 263، م 1367 و 1368]
* اگر در شهری ماه ديده شود، نسبت به همه شهرهایی كه در طرف غرب آن شهر قرار دارند حلول ماه ثابت میشود، امّا نسبت به شهرهایی که در شرق آن شهر قرار دارند، فقط برای شهرهایی حجّت است كه جزء سه قارّه آسيا، آفريقا و اروپا باشند، (كه با محلّ رؤيت هلال، شب مشترك دارند) ولی نسبت به قاره‌های آمريكا و اقيانوسيّه حجّت نیست.» [
منتخب المسائل، ص 154-155، م 794]
10. ای(سیّدعلی):
* س: آیا اتحاد افق در رؤیت هلال شرط است یا خیر؟
ج: بلی شرط است.» [
أجوبة الاستفتائات، س 838]
* اگر در شهری اول ماه ثابت شود برای شهرهای دیگر که در افق باهم متحد هستند کفایت میکند. منظور از اتحاد افق، شهرهایی است که از جهت احتمال رویت و عدم احتمال رویت هلال یکسان باشند.» [
رسالۀ آموزشی، ج 1، درس 65]
* س: اگر ماه در كشورهاى شرقى رؤيت شود آيا براى كشورهاى غربى خودبه‌خود ثابت مىشود يا خير؟ و حدود آن چيست؟
ج: رؤيت در بلد شرقى گرچه غالباً ملازم با امكان رؤيت به طريق اولى در بلد غربى است، ليكن گاهى به ملاحظه‌ى اختلاف زياد در عرض جغرافيايى، چنين ملازمه‌اى منتفى است؛ و معيار كلّى ملازمه‌ى بين بلدين در امكان رؤيت هلال است.» [
احکام روزه، س 30]
11. سیستانی(سیّدعلی):
* اگر در شهری اوّلِ ماه ثابت شود، در شهرهای دیگر كه در افق با آن شهر متّحد می‌باشند (اتّحاد افق داشته باشند)، نیز اوّلِ ماه ثابت میشود و منظور از اتّحاد افق در اینجا، آن است كه اگر در شهر اوّل ماه دیده شود، در شهر دوم اگر مانعی مانند ابر یا گرد و غبار نباشد، دیده میشود.
[پاورقی ۳۱: پس با توجه به این معنا، هم‌افق بودن یا نبودن دو منطقه نسبت به یکدیگر، امر ثابتی نیست؛ بلکه در ماه‌های مختلف، ممکن است متفاوت باشد. توضیح بیشتر این است که:
برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، اموری مؤثّر است؛ از جمله: زمان غروب خورشید و ماه و اختلاف زمان غروب آن دو و نیز مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید و نیز اختلاف سمت آن دو نشأت می‌گیرد و همین‌طور درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه و . .
گاه ممکن است در یکی از ماه‌های قمری، ویژگی‌های فوق باعث شود ماه در افق شهری مثلاً با نورانیّت زیاد و مدّت مکث طولانی دیده شود که این امر باعث اطمینان میشود که در شهر به‌خصوص دیگر، چنانچه ابر یا مانع دیگری نبود، حتماً ماه دیده می‌شد و به اصطلاح بین رؤیت ماه با این شرایط در شهر اوّل و رؤیت ماه در شهر دوم ملازمه وجود دارد؛ امّا در ماه قمری دیگر، ممکن است در همان شهر اوّل، ماه دیده شود؛ امّا از آنجا که مثلاً مدّت مکث ماه و جدایی زاویه‌ای آن با خورشید، کم بوده، نتوان اطمینان پیدا کرد که اگر در شهر دوم، ابر یا مانع دیگری نبود، حتماً ماه دیده می‌شد و به تعبیر دیگر، بین رؤیت ماه در شهر اوّل با رؤیت ماه در شهر دوم ملازمه وجود ندارد. پس یک شهر، در یک ماه قمری، نسبت به شهر دیگر هم‌افق بوده؛ امّا در ماه دیگر نسبت به همان شهر، هم‌افق نمی‌باشد.
البتّه به‌طور کلّی و عموم، ممکن است گفته شود:
اگر شهری که ماه دیده شده (شهر اوّل)، در شرق شهر دوم -که مثلاً مانعی از دیده‌شدن ماه در آن بوده- قرار داشته باشد، چنانچه در خطّ عرض جغرافیایی، بیش از یک یا دو درجه اختلاف نداشته باشد، غالباً ملازمه وجود داشته و غالباً دیده‌شدن ماه در شهر اوّل، اوّل ماه را برای شهر دوم نیز ثابت میکند؛ بنابراین، ثابت‌شدن رؤیت ماه در مشهد، اوّل ماه را غالباً برای نیشابور، سبزوار، شاهرود، دامغان، تهران، قزوین، سقز، سردشت و . ثابت میکند.
امّا در غیر این صورت، وجود ملازمه و ثابت‌شدن ماه در شهر دیگر، بستگی به ویژگی‌های ماهی دارد که در شهر اوّل رؤیت شده که در توضیحات به آن اشاره گردید؛ به‌طور مثال، در برخی از موارد ممکن است خصوصیّات رؤیت ماه طوری باشد که دیده‌شدن ماه در شهرهایی از پاکستان یا هندوستان یا حتّی عراق و عربستان، اوّل ماه در مشهد را هم ثابت کند و در بسیاری از موارد هم ممکن است دیده‌شدن ماه حتّی در تهران یا اصفهان یا شهرهای نزدیک‌تر مثل شاهرود هم، اوّل ماه را در مشهد ثابت ننماید، که در هر مورد می‌توان از متخصّصین متدیّن کسب اطّلاع نمود.
از آنچه ذکر گردید، روشن شد که مرزها و تقسیمات کشوری و شهری، به هیچ‌وجه در اتّحاد افق و عدم آن، دخیل نمی‌باشد.]» [
مسئلۀ 2132 رسالۀ جامع]
12. شبیری‌زنجانی(سیّدموسی):
* تفاوت شهرها در ثبوت اول ماه: ا گر در شهرى اوّل ماه ثابت شود، براى مردم شهر دیگر فایده ندارد، مگر بداند که ا گر در شهر اوّل ماه دیده شود، در شهر دوم هم ماه دیده میشود.» [
رسالۀ توضیح‌المسائل، ص 349، م 1744]
* ثبوت ماه با وسایل ارتباطی: اوّل ماه با خبر رسانه‌های جمعی و وسایل ارتباطی ثابت نمی‌شود، مگر انسان بداند از روى شهادت دو مرد عادل یا از راه دیگرى بوده که شرعاً معتبر است.» [
رسالۀ توضیح‌المسائل، ص 349، م 1745]
* قابل رؤیت نبودن هلال در برخی نقاط یک کشور: س: وسعت جغرافیایی بعضی از کشورهای جهان موجب احتمال دیده شدن ماه در برخی از مناطق کشور و قابل رؤیت نبودن هلال در سایر نقاط آن کشورها میشود؛ حکم آغاز ماه در کشورهای این‌چنینی چگونه است؟
ج: هر منطقۀ کشور، حکم مستقلّ خود را دارد و لازم نیست در تمام یک کشور، اوّل ماه از یک شب آغاز گردد.» [
احکام و استفتائات روزه، ص 114، س 426]
13. صافی‌گلپایگانی(لطف‌الله):
* بعید نیست کفایت رؤیت ماه در هر محلی برای سایر نقاط.» [
مسئلۀ 1744 رساله]
* اول ماه به تلگرام ثابت نمی شود، مگر این که انسان بداند که تلگرام از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.» [
مسئلۀ 1745 رساله]
* بطور کلی در هر نقطه از زمین که ماه رؤیت شود، برای هر نقطه دیگر که بعداً روز میشود، آن روز، روز اول ماه است.» [
جامع الأحکام، ج 1، ص 132، س 460]
* بنظر حقیر، رؤیت هلال اگر به یکی از راههایی که در رساله‌های عملیّه مذکور است ثابت شود، برای همه نقاطی که روزشان بعد از آن است، کفایت میکند.» [
جامع الأحکام، ج 1، ص 132-133، س 462]
* بنظر حقیر، بعید نیست رؤیت هلال در هر نقطه‌ای، برای نقاط دیگر که در ساعت رؤیت هلال در آن شب یا روز باشد، کافی باشد؛ یعنی روز بعد از آن روز یا شب، برای آنها روز اوّل ماه است. .» [
جامع الأحکام، ج 1، ص 133، س 463]
تذکّر: از مجموع فتاوا برداشت میشود که ایشان قائل به مبنای اشتراک در بخشی از شب» هستند؛ این برداشت، در پرسش حضوری گردآورنده از دفتر ایشان در قم، مورد تأیید قرار گرفت.
14. فیّاض(محمّداسحاق):
* مبنای ما اتحاد افق نمی‌باشد. در اتحاد افق، دو قول مشهور است: اول: اتحاد آفاق قاره‌های قدیم که شامل استرالیا و آمریکا نمی‌شود. دوم: اتحاد آفاق جمیع قاره‌ها که ما به قول دوم مایل هستیم، به این معنی که اگر هلال در هر کشوری که با کشور ما در یک بخش از شب -هرچند اندک- مشترک باشد، دیده شود، در کشور ما نیز ثابت میشود.» [
استفتاء در رؤیت هلال]
* اگر هلال شوال در کشورهای اسلامی و غیراسلامی شرعاً ثابت شود و کشور شما با آن کشورها شب مشترک داشته باشد، برای شما هم ثابت میشود.» [
استفتاء در رؤیت هلال]
* اگر 2 نقطه از کره زمین، شبِ مشترک داشته‌باشند(هرچند فاصله بینشان زیاد باشد) و در یکی از آنها اوّلِ ماه ثابت شود، برای نقطه دوم نیز ثابت میشود.» [
رسالۀ نموداری احکام، ص 46]
15. مدرّسی(سیّدمحمّدتقی):
* اذا ثبت الهلال في بلد آخر فان اتفق أُفُقُهُ مع افق بلدك، او كان بحيث لو رؤي هناك رؤي في بلدك، فانه يثبت عندك، وإلا فلا.» [
شهر رمضان بصائر و أحکام، ص 79]
* هر کس باید بر اساس ثبوت ماه رمضان در شهری که در آن اقامت دارد روزه بگیرد.» [
استفتائات روزه در سایت فارسی]
16. مکارم‌شیرازی(ناصر):
* اگر در شهرى اوّل ماه ثابت شود براى شهرهاى دیگر که با آن نزدیک است کافى است و همچنین شهرهاى دور دستى که افق آنها باهم متّحد است.» [
مسئلۀ 1458 رساله]
17. نجفی(بشیرحسین):
* إذا ثبت الهلال في بلد وجب ترتیب أثره علی جمیع البلدان علی وجه المعمورة.» [
منهاج الصالحین، ص 407، م 1044]
* إذا ثبت الهلال في منطقة ثبت أوّل الشهر لجميع أهل بقاع الأرض كلهم.» [
استفتاء در احکام هلال]
* سماحة المرجع(دام ظله) يقول بالرؤية العالمية و تعني أن الهلال إذا شوهد في بلد من بلدان العالم فإنه يثبت حكمه في جميع بلدان العالم.» [
استفتاء در احکام هلال]
18. وحیدخراسانی(حسین):
* اگر در شهرى اوّل ماه ثابت شود ، در شهرهاى ديگر -چه دور باشند چه نزديك ، چه در افق متّحد باشند يا نه- در صورتى كه در بیشتر از شب مشترک باشند ثابت می شود ، و در غیر این صورت ثبوت اول ماه در آنجا محل اشکال است.» [
مسئلۀ 1743 رساله]
* اوّل ماه به تلگراف ثابت نمى شود، مگر انسان بداند كه تلگراف بر اساس حجّت شرعيّه بوده است.» [
مسئلۀ 1744 رساله]
* اگر برای شما ثابت شد كه ماه در كشور ديگری ديده شده، چنانچه آن كشور در بيشتر ساعات شب با محل سكونت شما مشترک باشد كافی است. مثلاً اگر شب ده ساعت است، در شش ساعتِ آن با محل سكونت شما مشترک باشد. و اگر در بيشتر ساعات شب مشترک نباشد، بنا بر احتياط واجب، اول ماه ثابت نمی‌شود.» [
منتخب احکام، ص 140، س 130]
ج) جمع‌بندی و دسته‌بندی مبانی
با جمع‌بندی فتاوای ذکرشده از مراجع عظام تقلید دربارۀ رؤیت هلال با چشم عادی یا مسلّح» و اشتراط اتّحاد افق یا عدم آن»، مبانی فقهیِ ایشان را می‌توان چنین دسته بندی کرد:
مبنای یکم: مبنای وم رؤیت هلال با چشم عادی» و اشتراط اتّحاد افق»
مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، محمّدتقی بهجت(ره)، سیّدعلی سیستانی، سیّدموسی شبیری‌زنجانی، ناصر مکارم‌شیرازی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی
-
مبنای دوم: مبنای وم رؤیت هلال با چشم عادی» و کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند»
مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی حسین وحیدخراسانی
-
مبنای سوم: مبنای وم رؤیت هلال با چشم عادی» و کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند»
مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، لطف‌الله صافی‌گلپایگانی، محمّداسحاق فیّاض
-
مبنای چهارم: مبنای وم رؤیت هلال با چشم عادی» و کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین»
مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی
-
مبنای پنجم: مبنای کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و اشتراط اتّحاد افق»
مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی سیّدعلی ای
-
مبنای ششم: مبنای کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند»
مبنای فقهی حضرات آیات عظام محمّد فاضل‌لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری
-
مبنای هفتم: مبنای وم رؤیت هلال با چشم عادی» و کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای از قارّه‌های آسیا و استرالیا و آفریقا و اروپا برای تمام همین قارّه‌ها، و کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای از قارّه‌های آمریکا و اقیانوسیّه برای همین دو قارّه»
مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی سیّدمحمّدسعید حکیم
-
مبنای هشتم: مبنای وم رؤیت هلال با چشم عادی یا دوربین‌های متعارف(و عدم کفایت رؤیت با تلسکوپ)» و کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند»
مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی سیّدمحمود هاشمی‌شاهرودی(ره)
درباره این سایت